माैलिक नाम अभिलेखिकरण तथा प्रतिष्ठापन समितिले २०८० असार ३ गते अाइतबार बहाखा बजारकाे मध्यपुर बैंक्वेटमा सम्पन्न गरेकाे 'माैलिक स्थान-नाम संकलन तथा अभिलेखिकरण प्रतिवेदन प्रस्तुती तथा अन्तरक्रिया कार्यक्रममा गरिएको रापाेरटियरकाे अंश ।
कार्यक्रमकाे सुरूमा समितिका संयाेजक राजेन्द्र श्रेष्ठले समितिका पदाधिकारीहरूकाे सहयाेगमा तयार गरेकाे प्रतिवेदन प्रस्तुत गर्नुभयाे । प्रतिवेदन प्रस्तुतिकाे क्रममा राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा माैलिक नाम संरक्षणको प्रयाेग बारे उल्लेख गर्नुभयाे । अहिलेसम्म समितिले गरेकाे उपलब्धि तथा स्थान नामकाे अावश्यकता बारे प्रस्ट्याउनु भएकाे थियाे । त्यसपश्चात अन्तरक्रिया चरणमा सुझाव दिनेहरूकाे भनाइ तपसिल छ ।
पहिलाे सुझाव दिने वक्ता-
१) कृष्णकुमार प्रजापति - वडा ७ का वडाध्यक्ष तथा बाैद्ध विद्वान ।
वडाध्यक्ष कृष्णकुमार प्रजापतिले माैलिक नामकाे प्रतिवेदनमाथि रचनात्मक अालाेचना र सुझावसहितकाे PCP (Praise Criticise and Praise) माेडलमा टिप्पणी गर्नुभएको छ ।
उहाँले नगदेशस्थित बुद्ध बिहारमा समुदाय भेला गराएर नगरपालिकाले सुरू गरेकाे अमूर्त सम्पदा संरक्षण अभियान अन्तर्गतकाे माैलिक नामकाे सुचिकरणमा संयाेजन गर्न सहकार्य गरेकाे स्मरण गराउनुभयाे । ऐतिहासिक दस्तावेजकाे अाधारमा भारत भन्दा नेपाल मण्डल पुरानाे भएकाे दाबी गर्नुभयाे । प्रतिवेदन प्रस्तुतिमा उल्लेख भएकाे विषय अन्तर्गत नर्वेमा अहिलेसम्मकै पहिलाे स्थान नामकाे विषयमा सरकारी स्तरबाट अध्ययन गरेर काम गरेकाे विषयलाई थप अनुसन्धान गरेर प्रस्ट गर्नुहुन प्रजापतिले अनुराेध गर्नुभयाे । २३ सय वर्ष अगाडि तत्कालीन भारतकाे मगध राज्यका माैर्य सम्राट अशाेकले निसस्त्रिकरण अभियान चलाएकाे विषयलाई अहिलेकाे राजनीतिक दस्तावेजले प्रतिस्थापन गरेजस्तै नर्वेकाे पनि हुनसक्ने भन्दै आधिकारिक तथ्यकाे थप अध्ययन गर्न अनुराेध गर्नुभयाे । बाैद्ध धर्मग्रन्थ प्रज्ञापारमितामा नागदेश उल्लेख भएकाेले साेही ग्रन्थकाे नागदेश अहिलेकाे मध्यपुर थिमि नगरपालिकाकाे वडा नं. ७ स्थित नगदेश हुनसक्नेप्रति इँगित गर्नुभयाे । नेपाल परिचय किताबमा उल्लेख भए बमाेजिम तत्कालीन अवस्थामा काठमाडौं उपत्यका कालीदह रहेकाे र साे दहमा कमलकाे बीउ छरेर अहिलेकाे स्वयम्भू महाचैत्य प्रकट भएकाे सन्दर्भ उल्लेख गर्दै बासुकी नाग र नाग जातीकाे बसाेबास रहेकाे नागदेश कालान्तरमा नगदेश भएकाे दाबी गर्नुभयाे । नगदेशलाई नागदेश, नकदेश पनि भन्ने गरेकाे उहाँले दाबी गर्नुभयाे । नागदेश नेपालकाे मध्यपुर थिमिमा, भारतकाे महाराष्ट्र र थाइल्यान्डमा समेत रहेकाे उल्लेख गर्नुभयाे ।
२) दाेस्राे सुझाव दिने वक्ता -
भुवन बागः श्रेष्ठ, राप्रपा नगर अध्यक्ष मध्यपुर थिमि ।
युवा राजनीतिज्ञ भुवन बागः श्रेष्ठले प्रतिवेदनमाथि भूमिकामा अाफ्नाे सुझाव दिनुभयाे । जापानबाट अाएकाे एउटा व्यक्ति बस्ने ठाउँलाई जापान चाेक, मिल भएकाे ठाउँलाई मिलराेड, राईहरू बसाेबास गर्दा राई टाेल र किरातहरू बस्ने भएर किरात टाेल नामांकरण हुँदा सुन्दा पनि असहज लाग्ने गरेकाे प्रतिक्रिया दिनुभयाे । उहाँले माैलिकतालाई जाेगाएर सबै समुदायलाई समेटेर समझदारीमा स्थान नाम राख्नुपर्नेमा जाेड दिनुभयाे ।
१) पहिलाे मन्तव्य राख्ने वक्ता-
अन्तरक्रिया पश्चात् मन्तव्य राख्ने क्रममा मध्यपुर थिमि नगरपालिकाका पूर्व नगर प्रमुख मदनकृष्ण श्रेष्ठले माैलिक नाम समितिमा विषयविज्ञहरूलाई समेट्नुपर्ने धारणा राख्नुभयाे । माैलिक नाम सम्बन्धमा विद्यावारिधि गरेकालाई पनि समेट्न सके अझ विस्तृत विवरण सुचिकृत हुने उहाँकाे भनाइ थियाे । यसअघि पनि स्थान नाम संरक्षणकाे अभियान थालेकाेमा घर नम्बर राख्ने क्रममा खट्न सकेकाे ठाउँमा राम्रो भएकाे र समय दिन कन्जुस्याइँ गरेको ठाउँमा राम्ररी नामांकरण गर्न नसकिएकाे स्मरण गर्नुभएको थियाे । भारतकाे बम्बाईलाई मुम्बई, चीनकाे बेइजिङलाई पेकिङ गरेकाे उदाहरण प्रस्तुत गर्दै नयाँ बस्ती विकास भएकाे ठाउँमा बढी ध्यान दिनुहुन समितिका पदाधिकारीहरूकाे ध्यानाकर्षण गराउनुभयाे । समितिमा नेवारहरूलाई मात्र समेटेकोप्रति गुनासाे गर्दै अन्य समुदायका प्रतिनिधिहरूकाे सहभागिताकाे लागि वकालत गर्नुभयाे । श्रेष्ठले सम्पदा अध्येता शाैभाग्य प्रधानाङ्ग, संस्कृतिविद् पुरूषाेत्तम लाेचन श्रेष्ठहरूसँग थप समन्वय गर्न अाग्रह गर्नुभयाे । उहाँले समितिकाे समर्पन र लगनशीलतालाई सलुड गर्दै धन्यवाद समेत व्यक्त गर्नुभयाे ।
२) दाेस्राे मन्तव्य राख्ने वक्ता-
मध्यपुर थिमि नगरपालिकाका नगर उपप्रमुख विजय कृष्ण श्रेष्ठले वल्ड ईज् गाेल्डकाे भनाइलाई व्याख्या गर्नुभयाे । जुनसुकै चिजबस्तु पुरानाे भएसँगै त्यसकाे पुरातात्त्विक महत्त्व स्वतः बढ्ने भन्दै जेष्ठ नागरिककाे अनुभवबाट सिकेर अगाडि जानुपर्नेमा जाेड दिनुभयाे । माैलिक स्थान नाम समेत जेष्ठ नागरिक जस्तै हुने सन्दर्भ काेट्याउँदै उहाँले सय वर्ष नाघेकाे मूर्त अमूर्त सम्पदा संरक्षण गरेर पर्यटनसँग जाेड्नु अावश्यक रहेकाे बताउनुभयाे । श्रेष्ठले भक्तपुरका रविन्द्र पुरीकाे पुरातात्त्विक सम्पदा संरक्षण अभियानकाे उदाहरण दिंदै सम्पदा जाेगाउनुपर्नेमा जाेड दिनुभयाे । अहिलेका वाग्मती प्रदेशका पशुपंछी विकास मन्त्री डा. राजेन्द्र मान श्रेष्ठ अध्यक्ष रहेकाे सुन्दर नगर टाेल सुधार समितिलाई अन्जानमै स्थान नाम परिवर्तन गरेकाे समेत उहाँले स्मरण गर्नुभयाे । उहाँले माैलिक नाम अभिलेखिकरण तथा प्रतिष्ठापन समितिकाे निरन्तरकाे लागि प्राेत्साहित गर्दै अागामी अार्थिक वर्ष २०८०-०८१ काे लागि बजेट व्यवस्था गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभयाे ।
३) तेस्राे मन्तव्य राख्ने वक्ता-
मध्यपुर थिमि नगरपालिकाका नगर प्रमुख सुरेन्द्र श्रेष्ठले समिति गठनकाे प्रारम्भिक चरणकाे विषय काेट्याउनुभयाे । ई. राजेन्द्र श्रेष्ठसँग एउटा पार्टी भाेजमा भेट हुँदा थिमिकाे अध्ययन र अनुसन्धान गरेकाे मालेकुलेकाे विषयमा छलफल गर्ने क्रममा माैलिक नाम अभिलेखिकरण तथा प्रतिष्ठापन समितिकाे अावश्यकमा ध्यान गएकाे बताउनुभयो । उहाँले मध्यपुरकाे अमूर्त सम्पदा संरक्षण गर्नकाे लागि अाफु नगर प्रमुखमा निर्वाचित भएपछि समिति बनाउनतिर लागेकाे बताउनुभयाे । उहाँले पहिला पुरूषै पुरूष भएकाे र पछि ३३% महिलालाई समेटेर समितिलाई पूर्णता दिइएकाे दाबी गर्नुभयाे । श्रेष्ठले ललितपुर महानगरपालिकाका मेयर चिरिबाबु महर्जनसँग भएकाे अन्तरक्रिया कार्यक्रममा समितिले गरेकाे मिहिनेत, अनुसन्धान र विस्तृत अध्ययनलाई प्रशंसा गर्नुभएकाे समेत स्मरण गर्नुभयाे । उहाँले अहिले भइरहेकाे कामले पूर्णता पाइसकेपछि जिअाईएस सिस्टममा लाग्नुपर्ने अावश्यक विषयमा विचार राख्नुभयाे । उहाँले मध्यपुरलाई नजिकबाट अध्ययन गरेका व्यक्तिसँग समितिले थप अन्तरक्रिया गर्नुपर्नेमा जाेड दिनुभयाे । एउटा फरक प्रशंगमा मध्यपुरका विभिन्न ठाउँमा हुने रात्रीकालिन भजन संस्कृतिलाई संरक्षण गरी पर्यटनसँग जाेड्नुपर्नेमा जाेड दिनुभयाे । उहाँले मध्यपुरमा हाेम स्टेकाे आवश्यकता भएकाे भन्दै संस्कृतिसँग पर्यटनलाई जाेड्नकाे लागि पनि पर्यटक बस्ने व्यवस्थित ठाउँकाे अावश्यकता विषयमा जाेड दिनुभयाे । उहाँले
राधेराधे र दिव्यश्वरी प्लानिङमा रेष्टुराँकाे विकास भएकाेले मास्टर प्लान बनाएर थप व्यवस्थित बनाउनकाे लागि याेजना बनिरहेको बताउनुभयाे । मध्यपुरलाई अाधुनिक र माैलिक दुबै तरिकाले विकास गर्नुपर्नेमा जाेड दिनुभयाे ।
कार्यक्रममा मध्यपुर थिमि नगरपालिका वडा नं. १ देखि ९ सम्मका वडाध्यक्षहरू, निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरू, ८ वटा राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरू, कार्यपालिका सदस्यहरू, माैलिक नाम अभिलेखिकरण तथा प्रतिष्ठापन समितिका पदाधिकारी र सदस्यहरू, वडा कार्यालयबाट सिफारिस भएका गन्यमान्यहरू, पत्रकार तथा अन्य व्यक्तिहरूकाे उपस्थिति थियाे ।
कार्यक्रमकाे रापाेरटियर सञ्चारकर्मी केके मानन्धरले गर्नुभएकाे हाे । कार्यक्रम सञ्चालक- तुलसी भक्त तःकाे (सदस्य सचिव, माैलिक नाम अभिलेखिकरण तथा प्रतिष्ठापन समिति, मध्यपुर थिमि)
