मातृभाषामा पुनर्जागरणको संकेत प्रस्ट देख्दैछु

म सम्झिन्छु नागरिक अगुवा डा. महेशमान श्रेष्ठले केही वर्ष अघि एउटा समारोहमा भन्नुभएको थियो “नेपालभाषा बिरामी भएर आईसियूमा पुगेको छ । समयमै उपचार नगर्ने हो भने मृततुल्य हुनेछ ।” ठ्याक्कै सोही वक्तव्यलाई सम्झिरहँदा संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासनमन्त्री माननीय राजेन्द्र प्रसाद श्रेष्ठ तथा काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर विद्यासुन्दर शाक्यले आईसियूमा पुगिसकेको नेपालभाषालाई उपचार गराउने डाक्टरको रुपमा आफुलाई उभ्याएको अनुभूति भइरहेको छ । माननीय श्रेष्ठले संघीय संसद्‌मा मातृभाषा सम्बन्धिकाे विधेयक संशोधन प्रस्तावमार्फत संविधान संशोधन  गराएर तथा शाक्यले स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ ले प्रत्याभूत गरेको अधिकार प्रयोग गरी काठमाडौं महानगरभित्रका सम्पूर्ण विद्यालयमा मातृभाषाको अध्यापन सुरु गरिनु, सोही सिको गरी कीर्तिपुर नगरपालिकाले पनि थाल्नु, ललितपुर महानगरपालिका तथा क्रमशः अन्य स्थानिय तहले पनि नेपालभाषा अध्यापनको तयारी थाल्नु, विभिन्न कलेजहरुमा नेपालभाषा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीहरुको संख्या बढ्नु तथा दसकौंदेखि बन्द रहेका साहित्यिक संस्थाहरु पुनर्गठन गरिनुले त्यसलाई प्रमाणित गरेको भान हुन्छ । 

केहि समय अघि प्राविधिक कारण देखाएर नेपालभाषाको अध्यापन बन्द गरिएको रत्न राज्यलक्ष्मी क्याम्पसमा पुनः सुचारु भएको छ । स्नातक तथा स्नातकोत्तर तहमा नेपालभाषाको अध्यापन मात्र सुरु गरिएको होइन बरु ४० वर्ष अघि स्थापना गरी २०६१ सालमा बन्द भएको सकुन्दा साहित्य पाला (नेपालभाषाको साहित्यिक संस्था) पुनर्गठन गरिएको छ । क्याम्पसमा नेपालभाषा सम्बन्धिको गतिविधि गर्दै आएको नेवाः विद्यार्थी युनियनलाई सलाम छ । विशेषगरी टोखाका प्रशान्त डंगोल, कीर्तिपुरका रिदेन महर्जन, काठमाडौंका ईन्द्रमान महर्जन तथा उनीहरुको समूहप्रति आभारी छु । साठी सालतिर रत्न राज्यलक्ष्मी क्याम्पसमा नेपालभाषा विषयको स्नातक तह अध्ययन गर्ने मेरा सहकर्मी साथीहरु तथा प्राध्यापकहरु क्रमशः डा. चन्द्रमान बज्राचार्य, जनक नेवाः, पुष्प चित्रकार सरलाई स्मरण गर्दैछु । उहिले सुषुप्त अवस्थामा रहेको सुकुन्दा साहित्य पालालाई जेनतेन मेरै नेतृत्वमा करिव एक वर्ष सक्रिय बनाएको याद गर्दैछु । ०६२/६३ को जनआन्दोलन उत्कर्षमा पुगिरहँदा साहित्यिक पालालाई निरन्तरता दिन नसक्नु हाम्रो कमजोरी रह्यो । त्यसो भएपनि पुनः सुकुन्दा साहित्य पाला पुनर्गठन गरिएको भन्ने खबरले मनलाई एक किसिमको आनन्दित तुल्याएको छ । 

नेपालभाषा पुनर्जागरण अभियानका नायक राजेन्द्र प्रसाद श्रेष्ठ, विद्यासुन्दर शाक्य, नेवाः बस्ती नेवाः स्कूल अभियानका दीपक तुलाधर, ०४६ साल यता भक्तपुरमै सबसे पहिले माध्यमिक स्तरमा नेपालभाषा अध्यापन गराउन पहल गर्ने विद्यादेवी चित्रकार तथा प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष भूमिका निर्वाह गर्नुहुने सम्पूर्ण सुपात्रहरुमा मेरो नमन । मातृभाषामा पुनर्जागरणको संकेत प्रस्ट देख्दैछु ।

लेखकको नजरमा मध्यपुरको सञ्चार इतिहास र सञ्चारकर्मी

-KK Manandhar

आम चासो भएको नयाँ सुचना जसले समाजलाई सकारात्मक परिवर्तन गर्ने ल्याकत राखेको हुन्छ, त्यहि वास्तविक रुपमा समाचार हो । दृष्टिकोणपिच्छे समाचारलाई व्याख्या गर्नेहरु पनि छन् । कोही एन.ई.डब्यू.एस (न्यूज) लाई नर्थ, ईस्ट, वेस्ट र साउथबाट आएका सुचना नै समाचार हो भन्न रुचाउँछन् । विकीपेडियाले कुनैपनि घटनाको विवरण, विचार तथा तथ्यलाई लिखित, मौखिक, विद्युतीय प्रसारण वा इन्टरनेटको माध्यमले तेस्रो व्यक्ति वा स्रोतामा सूचनाको सञ्चार गर्नु हो भनेको छ । सञ्चार सम्बन्धिका अध्येता डेसिन म्याक्वेलले पैसा लिएर निश्चित चीजबस्तुलाई प्रचार गर्नु समाचारको मुख्य काम हो, भनेका छन् । त्यसमा काम गर्ने व्यक्तिलाई सञ्चारकर्मीको रुपमा प्रस्तुत गरिन्थ्यो । भलै अहिले व्यक्तिको पेशा बनेको छ । सञ्चार क्षेत्रमा काम गर्ने व्यक्तिको लागि आचारसंहिता निर्माण भएको छ । धेरै देशका सञ्चार आचारसंहिताले सञ्चार माध्यममा काम गरेर पैसा लिएपनि समाचार लेखेर स्रोतबाट प्रत्यक्ष रुपमा पैसा लिन नपाउने व्यवस्था गरेको छ । सुचनाको स्रोतबाटै पैसा लिएर व्यक्तिले समाचार बनाउँदा पूर्वाग्रही हुने भएर पनि सञ्चार क्षेत्रमा आचारसंहिताको महत्त्व बढेको हो । नियोजित रुपमा प्रोपागान्डा गरेर आजकल पैसामा बिक्ने समाचारहरु पनि प्रकासन÷प्रशारण भएका उदाहरण छन् । त्यस्ता समाचार र समाचार लेख्ने व्यक्तिलाई राम्रो दृष्टिले हेरिँदैन । आचारसंहिता मात्र त्यस्तो एउटा व्यवस्था हो जसले सञ्चार क्षेत्रमा हुने गलत कामलाई नियन्त्रण गर्न सक्छ । 

सुचना र समाचारको महत्त्व यति धेरै हुन्छ कि यसैको भरमा मानव जीवनलाई निर्धारण गर्नेदेखि देश, राष्ट्रियता, धर्म, स्वाधिनता लगायत थुप्रै अवयव आधारित हुन्छन् । डाक्टरले गम्भीर प्रकृतिका रोगीलाई उपचार र औषधिको सुचना नदिँदा कस्तो प्रभाव पर्ला ? कूटनीतिज्ञ र इन्टलिजेन्स व्यूरोले राजनीतिज्ञलाई छिमेकी देशको सम्भाव्य रणनीति र परराष्ट्रनीतिको सुचना नदिँदा कस्तो होला ? ठ्याक्कै त्यस्तै धेरै विषयमा सुचना र समाचारको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ । देशमा राजनीतिक परिवर्तन, विकास निर्माण, स्थायित्वको लागि पनि सुचना र समाचारको महत्त्व उत्तिकै हुन्छ । त्यसैलेपनि समाचारलाई निश्चित शब्दावली वा वाक्यमा अथ्र्याउन कठिन छ । वृहत् अर्थ लागेजस्तै यसका प्रकार पनि धेरै छन् । उच्च शिक्षाको पाठ्यपुस्तक बमोजिम छापा र विद्युतीय गरी दुई किसिमका समाचार हुन्छन् । एउटा पत्रिकामा लेख्ने शैली, जसमा समाचारको सुरुको लाइन लिड (आमुख) बाट प्रारम्भ हुन्छ । उल्टो पिरामिड आकारमा प्राथमिकता निर्धारण गरी समाचारका विषयहरु उल्लेख गरिन्छन् । अर्को भनेको विद्युतीय शैलीका समाचार जसमा एकै सासले प्रत्येक वाक्य पढि सक्नुपर्ने र पहिलो वाक्यलाई दोस्रो वाक्यले पुष्टि गरी लेख्नुपर्ने उल्लेख छ । त्यस्तै विधागत समाचारको सन्दर्भ बेग्लै भयो । लेखनको शैली र विधालाई थाँती राख्ने हो भने उद्देश्य, अनुसन्धान, जानकारी, शिक्षा, सचेतना, सुसूचित गर्ने सन्दर्भमा थुप्रै प्रकारका समाचारहरु हुन्छन् । सोही बमोजिमको समाचार तयार गर्ने काम पत्रकारिता पनि । सरकारी पहुँचको रेडियो नेपाललाई अपवाद मान्ने हो भने उहिले छापा माध्यमबाट गरिने पत्रकारिता मात्र अस्तित्वमा थियो । त्यस्तो सशक्त माध्यम, सोही क्षेत्रमा काम गर्ने सञ्चारकर्मी वा स्वतन्त्र लेखकको रुपमा उदाएका मध्यपुरलाई कर्मभूमि बनाएका र मध्यपुरले जन्माएका पत्रकारहरुको पृष्ठभूमि यहाँ उल्लेख गर्ने प्रयास गरिएको छ । 

मध्यपुरमा साहित्यिक पत्रिकामार्फत पत्रकारिता सुरु भएको देखिन्छ । तत्कालीन अवस्थामा उद्देश्यपरक पत्रकारिताको रुपमा साहित्यमार्फत राणा शासनविरुद्ध र प्रजातन्त्रको पक्षमा आवाज बुलन्द गर्न पत्रिकाको सुरुवात गरेको देखिन्छ । त्यो बखतको पत्रकारिता आम चासोको विषय जो समाज परिवर्तनको लागि साहित्यमार्फत गरिएको सुचना प्रवाह थियो । राजनीतिक अभीष्ट पूरा गर्ने मुल ध्येयले भाषिक, सांस्कृतिक चेतना जागृत गर्नको लागि स्थानिय नेपालभाषामा पत्रिकाहरु प्रकाशित भएका थिए । त्यसपश्चात् व्यावसायिक पत्रकारितासँगै मुलधारको भाषाबाट समेत पत्रिका सुरु भएको देखिन्छ ।

नेपालभाषाको पत्रकारिता

२०१९ (नेपाल संवत् १०८४)मा बोडेबाट “मूस्वां” नामक पहिलो पाण्डुलिपिको साहित्यिक पत्रिका प्रकाशन भएको थियो । श्यामसुन्दर थाले सम्पादन गरेको सोही पत्रिका आजको मितिसम्म भेटिएको मध्यपुरको सबसे पुरानो पत्रिका हो । नेपालभाषामा मूस्वांको अर्थ एकथरीको विशेष फूल वा मुख्य फूल भन्ने हुन्छ । त्यसपछि २०२१ वैशाखमा नेपालभाषाकै साहित्यिक पत्रिका “सगं” प्रकाशन भएको थियो । जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठले सम्पादन गरेको पत्रिका नै मध्यपुर थिमिको पहिलो छापा माध्यमबाट प्रकाशित भएको पत्रिकाको रुपमा उदाएको हो । यही पत्रिकालाई २०२४ सालमा विद्यालयस्तरको कक्षा ६ को पाठ्यपुस्तकको रुपमा समेत प्रयोग गरियो ।

विक्रम संवत् १९८२ मा भारतको तत्कालीन राजधानी कलकत्ताबाट ललितपुर निवासी धर्मादित्य धर्माचार्य (जगतमान वैद्य)ले नेपालभाषाको पत्रिका प्रकाशन गरेको इतिहास छ । तत्कालीन नेपालमा राजनीतिक र प्राविधिक हिसाबले सम्भव नभएर “बुद्ध धर्म व नेपालभाषा” नामक पत्रिकालाई भारतबाट प्रकाशित गरिएको हो । 

त्यस्तै फत्तेबहादुर सिंहको सम्पादन रहेको “नेपालभाषा पत्रिका” नामक दैनिक नेपालभाषाको पहिलो पत्रिका २०१२ देखि प्रकाशित हुनथाल्यो । त्यसपश्चात् २०१० मा काठमाडौंको च्वसापासाबाट साप्ताहिक पत्रिका “पासा” प्रकाशित भएको देखिन्छ । पत्रिका प्रकाशन गर्नु तीन वर्षअघि अर्थात २००७ मा भारतको कलकत्तामा प्रेमबहादुर कंसाकार तथा मदन लोचन सिंहहरु मिलेर जनताको राजनीतिक चेतना जागृत गर्ने उद्देश्यले संस्था गठन गरेको बताइन्छ । त्यसपश्चात् नेपालमा प्रजातन्त्र बहाली भएसँगै संस्थालाई काठमाडौंमा ल्याएर पत्रिका प्रकाशन थालेको देखिन्छ । २०४० सालमा कृष्णसुन्दर मल्ल (मल्ल के. सुन्दर) सम्पादक रहेको “इनाप” नामक पत्रिका अस्तित्वमा आयो । इनाप पत्रिकाले तत्कालिन युवाहरुलाई पत्रकारिता गर्न प्रोत्साहित गरी भाषा सम्बन्धीको चेतना जगाउने काम समेत ग¥यो । त्यसपछि २०४५ सालमा नेपालकै पहिलो सन्ध्याकालीन दैनिक पत्रिकाको रुपमा विश्वभूमि प्रकाशन हुनथाल्यो । 

सुरुमा नेपाली भाषा भएपनि त्यसलाई पछि नेपालभाषाको पत्रिका बनाइएको थियो । सुशीलवीर सिंह कंसाकार प्रकाशक र अशोक श्रेष्ठ सम्पादक रहेको विश्वभूमि दैनिक त्यो बखतको चर्चित पत्रिकाको रुपमा थियो । नेपालमा भएको २०४६ को बहुदलीय प्रजातान्त्रिक आन्दोलन ताका नयाँ नयाँ सुचना सम्प्रेषण गर्ने भएर पनि उहिलेको विश्वभूमिले चर्चा बटुलेको थियो । लगत्तै पाँच वर्षपछि अशोक श्रेष्ठले विश्वभूमि पत्रिकालाई छोडेर “न्हूगु विश्वभूमि” पत्रिका प्रकाशन गर्न थाले । अहिलेपनि पाँच वटा दैनिक, १२ वटा साप्ताहिक र एउटा पाक्षिक पत्रिका प्रकाशन हुँदै आएको छ । त्यसमध्ये नेपालभाषाको पहिलो रङ्गीन साप्ताहिक पत्रिकाको रुपमा “लहना वाःपौ” २०७१ देखि प्रकाशन हुन थाल्यो । पत्रिकामा सम्पादकको रुपमा कृष्णकाजी मानन्धर (केके मानन्धर) लाई नियुक्ती दिएर शिला सायमि अध्यक्ष रहेको तयेजु प्रकाशनले पत्रिका प्रकाशन गरेको हो । त्यसरी नै मकवानपुरबाट हेटौंडा वाःपौ, नेपालभाषा टाइम्स, लायकू, पेजथ्री, अप्सरा, देशय् मरु झ्याः, नेवाः जः लगायतका पत्रिका प्रकाशन हुँदै आएको छ । उल्लेखित पत्रिका मध्ये सन्ध्या टाइम्स दैनिकलाई नाम परिवर्तन गरी सोही समुहले नेपालभाषा टाइम्स पत्रिका प्रकाशन गर्दै आएको छ । 

व्यावसायिक पत्रकारितामा मध्यपुरका अग्रज पत्रकार अशोक गलु श्रेष्ठ

मध्यपुर थिमिमा जन्मिएका अशोक गलु श्रेष्ठको नाउँ व्यावसायिक पत्रकारको रुपमा सबसे अग्रपङ्क्तिमा आउँछ । साहित्यिक पत्रिकामार्फत उद्देश्यपरक पत्रकारिता हुँदैआएकोमा उहाँले नयाँ आयाम थपेर व्यावसायिक पत्रकारिता सुरुवात गरेको देखिन्छ । यहि आधारले पनि मध्यपुरको पत्रकारिता क्षेत्रको इतिहासमा उहाँको योगदान स्मरणीय छ । 

निर्दलीय पञ्चायती व्यवस्थामा पत्रिका दर्ता बन्द थियो । आमजनतामा राजनीतिक चेतना जागृह हुने भयले तत्कालीन पञ्चायती सरकारको विरुद्ध बोल्न पाइँदैनथ्यो । “एक भाषा एक नीति” अवलम्बन गरेको सरकारले खस नेपाली भाषा बाहेक अन्य सम्पूर्ण भाषालाई दमन गरेको त्यो जर्जर अवस्थामा समेत उहाँलगायतको समुहले नेपालभाषाकै माध्यमबाट पत्रिका प्रकाशन गरेको इतिहास छ । नयाँ पत्रिका दर्ता गर्न नपाइने त्यो बखत अर्थात २०४५ सालमा सरकारलाई चुनौती दिँदै नेपालभाषामा नेपालकै सबसे पहिलो सन्ध्याकालीन पत्रिकाको सुरुवात उहाँले गरेका थिए । 

अशोक गलु श्रेष्ठले तत्कालीन बखत सुशीलवीर सिंह कंसाकारलाई प्रकाशक बनाएर विश्वभूमि नामको दैनिक पत्रिका चलाएको देखिन्छ । नेपालभाषामै पत्रिका प्रकाशन गर्ने उहाँको तीव्र इच्छाको कारणले तत्कालीन सरकारको प्रशासनिक कठिनाइ झेल्नु परेको बताइन्छ । सुचना विभागमा स्वयं जाँदा पत्रिका खरिद तथा भाषा परिवर्तनको लागि निवेदनै दर्ता गर्न नमानेका उहिलेका कर्मचारीलाई हुलाकमार्फत निवेदन दर्ता गरेर बाध्य बनाएका थिए । उहाँको विवेकले प्रशासनिक संयन्त्रलाई समेत मात दिएर पत्रिका प्रकाशन गर्न सफल भएको नेपाल पत्रकार महासंघ भक्तपुर जिल्ला शाखाका संस्थापक सदस्य चन्द्रकृष्ण (गोपाल) श्रेष्ठले सम्झिए । फरक मत अभिव्यक्त गर्ने स्वीकृति नभएको निर्दलीइ पञ्चायती व्यवस्थालाई चुनौती दिँदै दर्ता नखुलाइएको अवस्थामा नेपालभाषामै पत्रिका प्रकाशन गर्न उहाँले देखाउनु भएको कुशलता सम्पूर्ण पत्रकारहरुको लागि प्रेरणा हुनसक्छ । 

मध्यपुर सञ्चार समाज र बाबुकाजी साःछेँ श्रेष्ठ

बाबुकाजी साःछेँ श्रेष्ठ मध्यपुरको लागि नयाँ अनुहार होइन । सामाजिक, राजनीतिक र पत्रकारिता क्षेत्रमा योगदान दिएका उनै श्रेष्ठले २०६८ चैत २९ गते मध्यपुरका सम्पूर्ण सञ्चारकर्मीहरुलाई समेटेर पेशागत संस्थाको स्थापना गरे । यो संस्थाले मध्यपुरमा जन्मेर फरक ठाउँमा पत्रकारिता गरेका र मोफसलमा जन्मेर मध्यपुरलाई पत्रकारिताको कर्मथलो बनाएका सञ्चारकर्मीहरुको लागि काम गर्दै आएको छ । राजधानी काठमाडौंसँग जोडिएको भएर पनि ओझेलमा परेको मध्यपुरको शिक्षा, स्वास्थ्य, कला, संस्कृति, सम्पदा तथा अन्य विषयहरु प्रचार गर्ने क्षेत्रमा समाजले विशेष भूमिका खेल्दै आएको छ । सोही चीजबस्तुलाई मनन गरी उहाँको नेतृत्वमा मध्यपुर सञ्चार समाज गठन गरिएको हो ।

Addressing Babukaji Sachhen Shrestha for Madhyapur Sanchar Samaj. 

बाबुकाजी साःछेँ श्रेष्ठको प्रेस र सञ्चारकर्म २०४० सालदेखि सुरु भएको हो । सुरुमा “द कम्नर प्रेस”का कम्पोजरको रुपमा काम थालेका उहाँले पछि विभिन्न पत्रिकाको लागि ब्लक बनाउन थाले । क्रमशः आफ्नो क्षमता विस्तार गरी डेढ वर्ष पश्चात् पत्रिकाको पेज सेटिङ बनाउन थाले । गोपालदास श्रेष्ठ सम्पादक/प्रकाशक रहेको ४ पेजको दैनिक पत्रिकालाई सबसे पहिले उहाँले पेज सेटिङ गरेका हुन् । लगत्तै उहाँले ४२ सालतिर पाटन मंगलबजारमा अवस्थित श्रीप्रेसमा काम थाले । त्यहाँ पनि गर्जन, मूल्यांकन तथा अरु फुटकर पत्रिकाको लागि पेज सेटिङ गरे । मध्यपुरमा जन्मेका बाबुकाजी साःछेँ श्रेष्ठको सुरुवाती सञ्चार कर्मथलो पाटन भएपनि पछि उहाँले काठमाडौंमा काम थाले । त्यहाँ पनि इन्द्रेणी वार्षिक पत्रिकादेखि थुप्रै पत्रिकाको लागि पेज सेटिङ तथा अन्य फुटकर लेखहरु लेख्न थाले । उहाँले प्रेसमा काम थालेसँगै नेपालभाषा तथा नेपाली भाषाका चर्चित साहित्यिक पत्रिकाहरु सगं, नौलो कोशेली, नेस्टार, सितु, ग्वहालि, थि लगायतका पत्रिकामा आवद्ध भएर काम गरेको अनुभव बटुलेका छन् । 

कालान्तरमा २०५९/६० तिर आफ्नै प्रकाशनमा ई. राजेन्द्र तूबन्जा श्रेष्ठको सम्पादनमा थेम्मृङ पत्रिकाको सुरुवात गरे । सुरुमा प्रचलित नेपाल लिपि तथा नेपालीभाषाबाट प्रकाशन थालेको थेम्मृङलाई पछि देवनागरिक लिपि बनाइएको छ । अहिले भने उहाँ सो पत्रिकामा प्रकाशक÷सम्पादक छन् । पत्रिकामा निर्देशक कृष्णकाजी मानन्धर, सहसम्पादक सागर गुरागाइँ, सहनिर्देशक चन्द्रकृष्ण (गोपाल) श्रेष्ठ तथा समाचारदाताहरुमा क्रमशः सुमन श्रेष्ठ र हरिबहादुर श्रेष्ठ छन् ।

त्यसपश्चात् २०६४ मा मध्यपुरकै पहिलो दैनिक पत्रिकाको रुपमा प्रकाशित भएको सन्ध्यादृष्टिमा पनि उहाँले काम थाले । सात वर्षसम्म निरन्तर चलेको पत्रिकालाई मध्यपुरका युवाहरुको समुह शुभेच्छा पब्लिकेसन प्रा.लि.ले प्रकाशन गरेको थियो । सो पत्रिकाको लागि सुरुमा ई. राजेन्द्र तूबन्जा सम्पादक रहेपनि पछि ईश्वरलाल श्रेष्ठले सम्पादनको काम थालेका थिए । 

विद्युतीय सञ्चार माध्यममा मध्यपुरका बसन्त नकर्मी

उहिले सिंहदरबारभित्रैबाट १०० मेगाहर्जमा विभिन्न एफ.एम च्यानलहरु प्रशारण हुन्थे । सोही बखत अर्थात २०५५ तिर मध्यपुरका बसन्त नकर्मीले उत्पादन गरेको रेडियो कार्यक्रम सुनिन्थ्यो । अग्रज सञ्चारकर्मी नकर्मीले अहिले भने साहित्यिक क्षेत्रमा आफुलाई उभ्याएका छन् । क्लासिक एफ. एम १०० मेगाहर्जमा उहाँले २०५७ सम्म “हाम्रो कला हाम्रो संस्कृति, मध्यपुर थिमि हाम्रो सम्पत्ति” नामको रेडियो कार्यक्रम चलाउँथे । 

Photo archive of Radio Nepal.

सुरुमा जयप्रकाश रिजाल प्रस्तोता भएपनि कार्यक्रमको लागि सम्पूर्ण तयारी उहाँले नै गर्थे । रेडियो नेपालमा साँझ ६ः०० देखि ६ः३० सम्म छ महिना सञ्चालन भएको कार्यक्रम, पछि ६ः०० देखि ७ः०० सम्म एकघण्टे बनाइएको थियो । सुरुमा रेडियो कार्यक्रम संयोजन÷उत्पादन गरेका उहाँले पछि आफैले पनि कार्यक्रम प्रस्तोताको रुपमा काम थाले । सम्भवतः बसन्त नकर्मी नै मध्यपुरका सबसे पहिले विद्युतीय सञ्चार माध्यममा आवद्ध भएका सञ्चारकर्मी हुन् । त्यसपछि २०६३ सालदेखि समाचार वाचक÷कार्यक्रम निर्माता/समाचारदाताको रुपमा सगरमाथा टेलिभिजनमा प्रवेश पाएका मध्यपुरका कृष्णकाजी (केके) मानन्धरले २०६४ देखि टेलिभिजनको पर्दामा समाचार वाचन थालेका हुन् । उहाँ सम्भवतः मध्यपुरबाट टेलिभिजनको पर्दामा देखिएका पहिलो व्यक्ति हुन् । त्यस्तै नारायण भक्त सिबन्जा श्रेष्ठ तथा लक्ष्मीप्रकाश भाग्यो श्रेष्ठले नेपाल टेलिभिजनमा दृश्य सम्पादकको रुपमा काम गरेका थिए । अरु पनि प्राविधिक रुपमा काम थालेका मध्यपुरेहरु छन् । छापा सञ्चारमा दानदास श्रेष्ठ, ज्ञानराम श्रेष्ठ, रत्न कृष्ण श्रेष्ठ, विश्वेश्वर श्रेष्ठ, पृथ्वीराम श्रेष्ठ, जगत प्रजापति, दिपक श्रेष्ठ, रामकृष्ण शंखदेव, प्रवीण जोशी, सागर गुरागाइँ, सुमन श्रेष्ठ, रत्न प्रजापति, श्रीकृष्ण श्रेष्ठ, चन्द्रकृष्ण (गोपाल) श्रेष्ठ, प्रदीप जामनः श्रेष्ठ, विनोद कोजु, श्याम था, रेणु श्रेष्ठ, संजीव था, विज्ञान श्रेष्ठ, सूर्यराम था, निरज वाडे, रत्नकाजी प्रजापति, बैकुण्ड जगुलु श्रेष्ठ, लक्ष्मीबहादुर भाग्यो श्रेष्ठ, विकास द्वारे, नरेन्द्र श्रेष्ठ लगायतको नाउँ मध्यपुरको लागि महत्वपूर्ण छ । त्यस्तै, मध्यपुरकै पत्रिका मनोहरा टाइम्सका प्रकाशक साुनकाजी हेक्का, व्यवस्थापक चन्दनकृष्ण श्रेष्ठहरु पनि मध्यपुरको छापा सञ्चारमा योगदान दिएकाहरु मध्ये पर्छन् । अझ मध्यपुरको सञ्चार इतिहासले बिर्सन नहुने मध्ये बैकुण्ठ हरि साहु श्रेष्ठ हुन् जसले उहिले सोभियत भूमि, योजना साप्ताहिक, जनादेश साप्ताहिक, मूल्यांकन मासिक लगायतका पत्रिकालाई घरघरमा पु¥याउने जिम्मेवारी पाएका थिए । सम्भवतः यहीँबाट मध्यपुर क्षेत्रमा पत्रिका वितरणको प्रचलन सुरु भएको देखिन्छ । अहिले पत्रिका वितरणको कामलाई हकरको नाउँ दिएपनि उहाँले हकरसँगै पत्रिकामा लेख, रचना, आलेख पनि छपाउँथे ।

मध्यपुरबाट प्रकाशन/प्रशारण भएका सञ्चार माध्यमहरुः

Name list of Media from Madhyapur.

मध्यपुर सञ्चार समाजको स्मरणीय गतिविधिहरुः 

Interaction during investigation journalism training organized by Madhyapur Sanchar Samaj.

Welcoming new members by formal president of MSS, Hari Bahadur Shrestha. 

Picnic program of MSS in Bajrayogini, Sankharapur Municipality.

 

फोहोर व्यवस्थापनमा काठमाडौंका विद्यासुन्दरले मध्यपुरका मदनसुन्दरबाट सिकून् ।

२१ भाद्र, केके मानन्धर

ट्वाइलेट, जनप्रतिनिधि र मेरो अनुभूति 

भारतको मथुरा वरिपरिको गाउँमा नवविवाहिता दुलही जयाले पुरातन सोचविरुद्ध परिवर्तनको लागि संघर्ष गर्छिन् । सुरुमा जयाकी श्रीमान केशवलाई गाह्रै थियो । नहुनु पनि कसरी ? सदियौंदेखि खुला ठाउँमा शौच गर्दै हुर्किएकालाई घरमै चर्पी बनाएर शौच गर्न लगाउनु भनेको कथित परम्पराविरुद्ध आन्दोलन गर्नु सरह थियो । तर विद्रोह नै सहि, अन्ततः घरमै चर्पी बनाएर शौच गर्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिन जया सफल हुन्छिन् । त्यसमा केशव र जयाको अहम् भूमिका रहन्छ । 

श्री नारायण सिंहले निर्देशन गरेको हिन्दी सिनेमा ‘ट्वाइलेट एक प्रेम कथा’को विषय हो, यो । केशवको भूमिका निर्वाह गरेका अक्षय कुमार र जयाको भूमिकामा रहेकी भूमि पेड्नेकरले घरको प्राङ्गणमा शौच गर्नु हुन्न भने अन्धविश्वासलाई चिरेर आन्दोलनमार्फत चर्पी र सरसफाइको महत्वलाई सिनेमामार्फत बुझाउँछन् । 

मलाई ठ्याक्कै याद छ । हिन्दी सिनेमा ट्वाइलेटमा जस्तै खुला ठाउँमा शौच गर्ने बाध्यता हामीले पनि भोग्यौं । फरक यति छ कि सिनेमामा चर्पी बनाउनु हुन्न भन्नेहरुको मत बलियो थियो तर हाम्रोमा ढलनिकासको सहि प्रबन्ध नभएर बाध्य भएर खुला ठाउँमा शौच गर्नुपथ्र्यो । 

मध्यपुर थिमि नगरपालिका घोषणा हुनु केहि अगाडि सम्मपनि पुरानो बस्तीका नगरबासीहरु खुला ठाउँमै शौच गर्थे । त्यो बेलासम्म वर्षातको पानी बग्ने ससाना नाली बाहेक नगरभित्र ढलनिकासको व्यवस्था नै थिएन । २०५२ साल अगाडि न घरमा चर्पी हुन्थ्यो न नुहाउने छुट्टै कोठा । कम्पाउन्ड हुनेहरुले सेफ्टी ट्याङ्कीसँगै चर्पी बनाएका थिए । बाँकी अधिकांस नगरबासी खुला ठाउँमा शौच गर्थे र घरछेउको ढुङ्गेधारा, आँगनको खुला ठाउँ र कौसीमा नुहाइ धुवाइ गर्थे । लुगा धुन र धेरै पानी चलाउनु पर्ने अवस्थामा नजिकको खोला जान्थे । यस्ता अनुभूति पोखिरहँदा धेरैलाई नौलो लाग्नु स्वभाविक छ । तर बास्तविकता यहि हो । 

त्यो बेलासम्म घरबाट निस्किने फोहोरमैला पनि खुला ठाउँमा फाल्यौं । फोहोरलाई बिसर्जन गर्ने विकल्प नभएपछि घरछेउको पाखो जमिनबाटै फोहोरमैला फाल्ने दैनिकी जस्तो बनेको थियो । खेतबारी हुनेहरुले फोहोरलाई कुहाएर मलको रुपमा प्रयोग गर्थे, जमिन नहुनेहरुको बाध्यता त्यहि हो । 

त्यो बखत सिद्धिकाली, बालकुमारीको उकालो, सिवाटोल, भुलाँख्यःको जल्खुतां, कयकुतां, बोडेको पलेस्वांपुखू परिसर, थिमिलाँ, नगदेशको गार्चा लगायतको नगर प्रवेशद्वारमा फोहोरको डुंगुर असरल्ल देखिन्थ्यो । थुप्रिएको फोहोर सम्झिँदा अहिले भने एकादेशको कथा बनेको छ । 

५५ सालताका काठमाडौंको त्रिचन्द्र कलेज अध्ययन गर्दासम्म कलेजका साथीहरुलाई घरमा बोलाउन लाज हुन्थ्यो । कारण, फोहोर र चर्पीको समस्या नै हो । कतिपय अवस्थामा ललितपुर, काठमाडौं र भक्तपुरका नातेदारहरु समेत चर्पीकै कारणले बस्नेगरी पाहुना लाग्दैनथे । त्यहि भएर मनमा एक किसिमको कुण्ठा जस्तै थियो । तर अवस्था अहिले फेरिएको छ । 

सिद्धिकाली चोकदेखि हुइँकिएर आउने फोहोर बोक्ने गाडी बहाखा बजार, पुरानो थिमिको बालकुमारी हुँदै मुख्य बाटो भएर शंखधरचोक पुग्न केहि मिनेट पनि लाग्दैन । त्यहिबीचमा बाटो ढुकेर फोहोरको पोको गाडीमा फाल्न भ्याउने गृहिणीले बिहानीपखको एक ढंगको युद्ध जिते जस्तो महसुस गर्थे । स्वयं मसँग पनि कयौंपटक फोहोर बोक्ने गाडी कुरेको अनुभव छ । कतिपय अवस्थामा गाडी भेटाएपनि फोहोर फाल्नै सकिँदैन थियो । गाडी पहिल्यै फोहोरले भरिएर आउने र नरोकिकनै हुइँक्याउने भएर फोहोर फाल्न बस्ने धेरै नगरबासीको गाडी चालकप्रति गुनासो हुन्थ्यो । 

गाउँ विकास समितिलाई खारेज गरेर नगरपालिका घोषणा भएसँगै नगरमा फोहोर संकलन चाहिँ हुन थाल्यो तर पर्याप्त थिएन । त्यसो त नगरका नयाँ बस्तीहरुमा निजी कम्पनीका फोहोर संकलकहरु ट्रयाक्टरमा फोहोर संकलन गर्न आउँथे । तर त्यहि सुविधा घनाबस्ती भएको पुरानो नगरभित्र नरहेकोले घर छेउको पाखो जमिनबाट फोहोर फाल्नु नगरबासीको बाध्यात्मक परिस्थिति जस्तो थियो । एकातर्फ गल्ली, चोक र भित्री टोलका टोलबासीले फोहोरको गाडी आउने मेसो पाउँदैनथे अर्कोतर्फ गाडी आएपनि हुइँकिएर जाने भएर फोहोरका पोका गाडीमा फाल्न सक्नेलाई चिठ्ठा परेको जस्तो हुन्थ्यो । यो दृष्टान्त मध्यपुरमा करिव डेढ दसक अघि सम्म पनि थियो । 

सरसफाई अभियान, चेतना र फोहोर बिसर्जनको उपाय

कीर्तिपुरका राजमान मानवलाई सलाम गर्छु जसले विश्व सरसफाई अभियान चलाएका छन् । शुन्यबाट सुरु हुने अभियान एक, दुई, तीन हुँदै क्रमशः सफल हुँदै जाने वास्तविकता हो । ठीक यहि सिद्धान्तलाई अंगिकार गर्दै उनी कहिले काभ्रेको बनेपा बजारमा भेटिन्छन् त कहिले धनुषाको जानकी मन्दिरमा । कयौं पटक नेपालका फोहोर भनिएका शहरलाई धुलो र फोहोरमुक्त बनाउने उद्देश्यले साथीभाइलाई बटुलेटर बढार्न पुग्छन् । सेतो टिसर्ट र हाफ पाइन्ट लगाएका उनीहरुको एउटा टोली दक्षिण एशियाको बंगलादेशसम्म पुगेर सरसफाई अभियान अन्तर्गत भुइँ बढार्न र सचेतना दिन पुगेका छन् । 

धेरै समय सुटुक्क आफ्नै तरिकाले शहर सफाई गरिरहेका भेटिने उनीहरुलाई जोकोहिले प्रश्न गर्दा हुन् । उनीहरुको शहर सफाई सम्बन्धिको दृढ इच्छाशक्ति र समर्पणलाई खिस्सी गर्दा हुन् कि ।

जाबो कुचो लिएर निश्चित ठाउँको भुइँ बढारेर के हुन्छ ? 

एउटै टोलीले कहिले नेपालगञ्ज त कहिले हेटौंडा पुगेर भुइँ बढार्दा हजारौं नागरिकले फाल्ने फोहोर कसरी व्यवस्थापन हुन्छ ?

तर राजमानको टोली, मात्र भुइँ बढार्दे हिँड्दैनन् । बरु सम्बन्धित ठाउँमा पुगेर सफाई सम्बन्धिको चेतना दिन्छन् । हो, यस्तै मनको आवश्यकता छ हाम्रोमा । गुटखा र पानपराग खाएर फुत्त प्लाष्टिक भुइँमा फाल्ने असभ्य नागरिक, चुरोट खाइसकेपछि ठुट्टालाई दुई औंलाको चेपबाट हुत्याउनेहरुलाई राजमानको सफाई सम्बन्धिको दृढ इच्छाशक्तिले प्रभावित बनाउन सक्यो भने माथिका प्रश्नहरुको सरल उत्तर भेटिनसक्छ । त्यति मात्र होइन जहाँतहिँ थुक्ने, घरको फोहोरलाई कोहि नभएको मौकामा फुत्त चोकमा फाल्नेहरुलाई सफाई सम्बन्धिको चेतना दिन सके बेस हुन्छ । चेतनास्तरै नभएका, बुझ्न नचाहनेलाई नियम बनाएर जरिबाना तिराउने र कारबाही गर्न सकिन्छ ।   

बस् जथाभावी फोहोर गर्नुहुन्न भने चेतना काफी छ, शहरलाई सुग्घर बनाउनको लागि । प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिएका नेपालका गाउँठाउँ यत्तिकै सुन्दर र आकर्षक छन् । तर फोहोरले कुरुप बनाएको शहरलाई मनमोहक बनाउनको लागि नागरिक र सरकार दुइटैको भूमिका महत्वपूर्ण छ । यसको लागि भारतको सिक्किम होस् वा पूर्वी नेपालको धनकुटा र राजधानीसँगैको भक्तपुर नगरपालिकाबाट सिक्न सकिन्छ । यी स्थानिय तहले नगर सफाई गरेपनि फोहोर प्रशोधनलाई कम प्राथमिकता दिएको पाइन्छ । शहर सफा गरेर फोहोर फाल्ने ठाउँ दुर्गन्धित बनाउनु पनि फोहोर व्यवस्थापनको सहि उपाय भने होइन । त्यसैले आजकै मितिबाट फोहोरलाई मोहर बनाउने विधि लागू गर्नु जरुरी छ । 

फोहोर व्यवस्थापनमा विद्यासुन्दरले मदनसुन्दरबाट सिकून

फोहोर व्यवस्थापनमा अहिलेको समस्या नागरिकस्तरको चेतना अभाव मात्रै होइन बरु सरकारको उदासिनता अर्को मुख्य कारण हो । बस् फोहोर संकलन गर्ने र नयाँनयाँ ठाउँ खोजेर फाल्नु मात्रले शहरमा जम्मा भएको फोहोर सम्बन्धिको समस्यालाई दीर्घकालीन रुपमा समाधान गर्र्र्नै सक्दैन । 

त्यसैले मध्यपुरले सुरु गरेको फोहोर प्रशोधन सम्बन्धिको विधि, काठमाडौंका विद्यासुन्दरले मदनसुन्दरबाट सिकून् । विद्यासुन्दर मात्र होइन, ललितपुरका चिरिबाबु, कीर्तिपुरका रमेशबाबु लगायतले पनि सिकून् । अहिलेलाई मध्यपुरको चार वडाबाट सुरु गरिएको फोहोरलाई मोहर बनाउने विधि क्रमशः अरु स्थानिय तहले पनि लागू गर्दै जाने हो भने राजधानीको फोहोर सम्बन्धिको समस्या सधैंको लागि समाधान हुनेछ । 

फोहोरलाई मोहर बनाउने जापानी विधि

मध्यपुर थिमि नगरपालिकाले रिकिसी कम्पोष्ट मल कम्पनीसँग सहकार्य गरी फोहोरलाई मोहर बनाउने जापानी विधि सुरु गरेको छ । फोहोरलाई प्रशोधन गरी कम्पोष्ट मल बनाउने र सोही मल बचेर आम्दानी गर्दैआएको छ । परीक्षणको रुपमा सुरु गरिएको यो विधिलाई क्रमिक रुपमा बिस्तार गर्दै लाने नगरपालिकाको योजना देखिन्छ । मेयर मदनसुन्दर श्रेष्ठले फोहोरबाट बनाएको कम्पोष्ट मलको प्रयोगबाट कृषि उत्पादनमा झण्डै तीन गुणा बृद्धि भएको दाबी गरे । त्यहि मललाई शितल निवासस्थित राष्ट्रपति कार्यालयको बगैंचामा समेत प्रयोग गरिएको छ । कुहिने फोहोरलाई संकलन गरी कम्पोष्ट मल बनाउने विधि देशका अन्य स्थानिय तहले पनि प्रयोग गर्ने हो भने नेपाल सरकारले बार्षिक अर्बौ रुपियाँ विदेशबाट मल आयात गर्न खर्चिने रकम कटौती हुनेछ ।

रुपालाई कोठाभाडामा नदिएको आरोप तथा त्यसपछि सिर्जित काण्डमा मेरो बीस बुँदे बुझाइ ।

असार १० गते, केके मानन्धर

१) रुपा सुनारको छुवाछुत उन्मुलनको आन्दोलनलाई सबैले प्रोत्साहन दिनुपर्छ तर नियोजित रुपमा बदनियत ढंगले व्यक्ति विशेषलाई फसाउने नियतलाई दुरुत्साहन गर्नुपर्छ ।

२) रुपाको छुवाछुतविरुद्धको दृढ इच्छाशक्ति, लगन, मेहनत, ठीक छ तर पछिल्लो समय राष्ट्रिय चर्चा पाएको विषयकाे ढंग गलत भयो । तरिका गलत देखियाे ।

३) छुवाछुत सम्बन्धिको पछिल्लो घटनाले बबरमहलकी ५८ वर्षिया सरस्वती प्रधानलाई झण्डै बलीको बोको बनाउन भ्याएको थियो । तर सचेत नागरिकहरुबाट गरिएको सकारात्मक पहलले त्यस्तो हुन पाएन, राम्रो भयो ।

४) अहिलेकाे घटनालाई नेवार र दलितबीचकाे लडाइँ हाे भन्ने प्रमाणित गर्न खाेज्नेहरू पनि देखियाे, सामाजिक सञ्जालमार्फत । तर याे विषयलाई जसरी साम्प्रदायिक रंग दिन खाेजियाे, याे राम्रो भएन ।

५) परिणामलाई आंकलन गरि समतामूलक समाज निर्माणकाे लागि रूपाले पहल थालेकाे भए स्वागतयोग्य हुन्थ्याे । तर परिणाम त्यसकाे ठीक विपरीत भइदियाे । धन्न साम्प्रदायिक समस्या हुन पाएन राम्रो भयाे ।

६) छुवाछुत उन्मुलन आन्दोलन नितान्त जरुरी छ । तर यसमा वास्तविक पिडकलाई सजाय दिनुपर्छ न कि छुवाछुतको सजाय दिलाउन उक्साएर पिडक बनाइएका सरस्वती प्रधान जस्ती आमालाई । याे पनि राम्रो भएन ।

७) रुपा मात्र होइन, देशभर सदियौंदेखि पीडित हुँदै आएका थुप्रै दलितहरु छन् । अझ दलित मात्र होइन लैंगिक अल्पसंख्यक, पिछडिएका समुदाय, शारीरिक रूपले अशक्तहरूकाे अधिकार स्थापना गर्नुपर्छ । तर वास्तविक पीडक पहिचान गरेर मात्र ।

८) रूपालाई दलित भएकै कारणले काेठा भाडामा नदिएकाे पुष्टि गर्न यथेष्ट आधार र प्रमाण त पुगेन तर साँच्चिकै वर्ण व्यवस्थाकाे आधारमा काेठा भाडामा नदिन चाहिँ पाइँदैन ।

९) रूपाकै मात्र अभिव्यक्ति राखेर जसरी अधिकांस सञ्चार माध्यमले एकपक्षीय समाचार सम्प्रेषण गर्याे, याे विषय झनै गलत भयाे । कम्तीमा दुबै पक्षकाे भनाइ समाचारमा समेटिनु पर्थ्याे ।

१०) निषेधाज्ञाकाे बखत सञ्चारकर्मीलाई सञ्चारकर्म गर्नकाे लागि प्रेस पास उपलब्ध गराएकाे हाे । तर रूपाले काेठा खाेज्ने निजी प्रयाेजनकाे लागि प्रेस पासकाे दुरुपयोग गरेकाे देखिन्छ । जबकि निषेधाज्ञामा लखरलखर यताउती हिँड्ने वा घरघर चाहर्दै हिँड्न पाइँदैन । यसमा काेभिड- १९ संकट व्यवस्थापन अध्यादेश २०७८ अनुसार रूपालाई कारबाही गर्न सिफारिस गर्नु वान्छनिय छ ।

११) रूपालाई थाहा छ, प्रहरीकाेमा मुद्दा दर्ता गर्न प्रमाणहरू यथेष्ट चाहिन्छ । त्यसैले पनि दिनभर प्रयास गरेर बल्ल मुद्दा दर्ता गर्न भ्याइन् । रूपाले उक्साएर, दलितलाई काेठा दिन्न भन्न लगाउने र टेप रेकर्डिङमार्फत छुवाछुतकाे मुद्दा दर्ता गराउनकाे लागि प्रमाण संकलन गर्ने तरिकै गैरकानुनी छ । त्यस्ताे गर्न पाइँदैन ।

१२) आदिवासी जनजाति त्यसमाथि गृहिणी महिलाले अभियन्ता, नेता, पत्रकार वा वकिलले जस्तैगरि ढंग मिलाएर बाेल्न नसक्नु सरस्वती प्रधानकाे कमजोरी हाे । त्यहि कमजाेरीलाई क्यास गर्ने रूपाकाे दाउ शंकास्पद छ ।

१३) रूपा सुनारकाे मुद्दा प्रहरीले दर्ता त गर्याे तर सरकारी वकिलले त्यसलाई प्रमाण नपुगेकाे भन्दै फिर्ता गरिदियाे । हुनपनि जातीय भेदभाव तथा छुवाछुतकाे कसुर र सजायकाे सम्बन्धमा व्यवस्था गर्न बनेकाे ऐन २०६८ काे दफा ३ र ४ बमाेजिम सार्वजनिक ठाउँ र धार्मिक क्षेत्रमा, सार्वजनिक सेवा वा अन्य ठाउँमा भेदभाव गरेकाे हुनुपर्ने उल्लेख छ । तर सरस्वती प्रधानले पटक पटक रूपालाई छाेरी भन्ने शब्द प्रयाेग गरेकाे देखिन्छ । बरू रूपाले नै म कामानी हुँ भन्दै प्रधानलाई पटक पटक उक्साएकाे देखिन्छ । यसले साेझी गृहिणीलाई नियाेजित रूपमा अक्मकाउने नियत प्रस्टिन्छ । त्यसमाथि गैरकानुनी तबरले टेप रेकर्डिङ गरेकाे देखियाे । यी आधारहरूले गर्दा पनि सरकारी वकिलले मुद्दालाई किनारा नलगाइ प्रमाण नपुगेको भन्दै फिर्ता पठाउनु जायज छ ।

१४) ५८ वर्षिया गृहिणी त्याे पनि झैझगडा, गाली बेइज्जती वा अन्य कुनै गलत कार्यविनै ३ दिन प्रहरी थुनामा रहँदा कस्ताे भयाे हाेला ? यथेष्ट प्रमाणविनै अचानक प्रहरीले निषेधाज्ञाकाे बखत गृहिणीलाई थुनामा राख्दा नब्बे नाघेकी सासुआमा, गर्भवती बुहारी तथा अन्य परिवारजनलाई कस्ताे प्रभाव पर्याे भन्ने आंकलन गर्न गाह्राे छैन ।

१५) रूपाकाे काेठाभाडामा बस्ने काण्ड दलित र गैरदलित भन्दा नि घरबेटी र भाडामा बस्नेबीचकाे आपसी समझदारीमा टुङ्गो लगाउनुपर्ने विषय बढी हाेला । तर साम्प्रदायिक रंग दिएर दिन दुगुणा रात चाैगुणा चर्चा कमाउने भूतले विषयतान्तर गरेकाे देखिन्छ । याे पनि राम्रो भएन ।

१६) घरभाडा काण्डले संविधानमै उल्लेख भएकाे दलितको समानुपातिक समावेशीकरण र आरक्षण काेटा हटाउनुपर्ने सम्मकाे गलत सन्देश प्रवाह हुनपुगेको छ, याे झनै राम्रो भएन ।१७) निजी घरकाे काेठालाई भाडामा लगाउँदा घरबेटीले काेठामा बस्न चाहने जाेकाेहीकाे विस्तृत विवरण लिनु वान्छनिय छ । त्यसपश्चात काेठा भाडामा दिने वा नदिने निहित घरबेटीकाे अधिकार क्षेत्रभित्र पर्छ । अब उप्रान्त सबैले ख्याल गर्नुपर्ने विषय बनेकाे छ । काेठा भाडामा बस्ने र घरबेटीबीचकाे सम्झाैता पत्र अनिवार्य बनाउनुपर्ने देखिन्छ ।

१८) कसुरविनै सरस्वती प्रधान ३ दिन प्रहरी थुनामा परिन्, परिवारजनले अनावश्यक तनावकाे सामना गर्नुपर्याे, मानहानी भयाे, मानवअधिकारकाे हनन भयाे । त्यसकाे क्षतिपूर्तिकाे व्यवस्था नेपाली कानुनमा प्रष्ट व्याख्या छैन । अब उप्रान्त विना कसुर हिरासतमा बस्नुपरेकाे, कारागार चलान हुनुपरेकाे, बेइज्जत, मानहानी भएकाे तथा मानव अधिकार हनन भएकाे अवस्थामा क्षतिपूर्तिको व्यवस्था हुनुपर्ने देखिन्छ ।

१९) रूपाकाे काेठाभाडामा बस्ने काण्डले प्रमाण यथेष्ट नपुगेको अवस्थामा पनि जाेकाेहीलाई निजी प्रतिशाेध साँध्ने निहुमा दुईचार दिन थुन्न सकिने नजीर बन्न पुगेकाे छ, जुन राम्रो भएन । त्यसैले फाैजदारी मुद्दा अन्तर्गत जघन्य प्रकृतिको मुद्दा बाहेक अन्य विषयका आराेपित/अभियुक्तलाई प्रहरीले थुन्न नपाउने कानुन बन्नु आवश्यक छ ।

२०) मुख्य कुराे बदनियत ढंगले सुनियोजित तरिकाले कसैले कसैलाई फसाउनु सरासर गलत छ ।
तस्बिर: फेसबुक

मध्यपुरका मेयर मदन सुन्दर श्रेष्ठलाई मातृभाषा प्रेमीहरुको ध्यानाकर्षण पत्र

मध्यपुरका मेयर मदन सुन्दर श्रेष्ठलाई मातृभाषा प्रेमीहरुको ध्यानाकर्षण  पत्र

जेठ ३१ गते
मध्यपुर थिमिका मेयर मदन सुन्दर श्रेष्ठलाई ध्यानाकर्षण पत्र बुझाएको छ । विद्यालयस्तरमा स्थानिय मातृभाषा (नेपालभाषा)को विषय अनिवार्य अध्यापन गराउनुपर्ने मागसहित नगर क्षेत्रका भाषाप्रेमी तथा शिक्षासेवीहरुले ध्यानाकर्षण पत्र बुझाएको हो । विगत दुई वर्षदेखि विभिन्न निकायमा पुगेर ध्यानाकर्षण गराएपनि माग सुनुवाइ नभएपछि शिक्षा समितिका पदेन अध्यक्ष तथा नगर प्रमुख श्रेष्ठलाई लिखित ध्यानाकर्षण पत्र बुझाएको हो ।

कार्यक्रममा मेयर मदन सुन्दर श्रेष्ठले बताउनुभयो ः 

१) आगामी असार ७ गतेदेखि सुरु हुने मध्यपुर थिमिको नगर परिषद्को बैठकमा प्रस्तावको रुपमा पेश गर्ने प्रतिबद्धता ।

२) अहिलेको लागि नीति तथा कार्यक्रममा उल्लेख गरेर बजेट विनियोजन गराउने ।

३) अहिलेको अवस्थामा आधार नबनि सकेको भएपनि निकट भविष्यमा आवश्यक कार्यदल बनाएर स्थानिय मातृभाषा (राष्ट्र भाषा)लाई कार्यान्वयन गराउने ।

४) पाठ्यक्रम घोषणा मात्र गरेर नपुग्ने बरु त्यसको लागि आवश्यक तयारी गरेर अगाडि बढ्ने ।

५) नगरभित्रका संस्थागत र सामुदायिक विद्यालयको लागि दु्ई वर्ष अघि नै आधारभूत तहको स्थानिय पाठ्यक्रम 
बनाएको भएपनि पूर्ण रुपमा कार्यान्वयन गराउनमा कठिन भइरहेको ।

६) विद्यार्थी कम भएका विद्यालयहरुलाई गाभ्ने, शिक्षक नियुक्ती लगायतका योजना समेत कार्यान्वयनमा समस्या ।

७) तैपनि शैक्षिक योजना बनाएर अनिवार्य नेपालभाषा अध्यापन गराउनको लागि पहल गर्ने । 
ध्यानाकर्षण पत्र बुझाएको कार्यक्रममा नेपालभाषा संरक्षण अभियानका संयोजक कृष्णकाजी मानन्धर, सदस्यहरु नविन प्रकाश श्रेष्ठ, ईश्वरलाल श्रेष्ठ, सुरेन्द्र किलंनः श्रेष्ठ, ओम कृष्ण श्रेष्ठ, जीवन पति श्रेष्ठको सहभागिता थियो ।

मितिः ११४१ तछलाथ्व चतुर्थी

२०७८ जेठ ३१ गते, सोमबार

श्री मदनसुन्दर श्रेष्ठज्यू

प्रमुख मध्यपुर थिमि नगरपालिका

भक्तपुर

विषयः स्थानिय पाठ्यक्रममा नेपालभाषा विषय अनिवार्य गराउने सम्बन्धमा ।

महोदय,

उपरोक्त सम्बन्धमा मध्यपुर थिमि नगरपालिकाले स्थानिय संस्थागत र सामुदायिक विद्यालयस्तरीय पाठ्यक्रम बनाएर विगत दुई वर्ष अघिदेखि लागू गरेको प्रशंसनीय छ । यसलाई मध्यपुर थिमि नगरपालिकाले शिक्षा क्षेत्रमा हासिल गरेको उपलब्धिको रुपमा लिएका छौं । त्यसको लागि तपाइँ लगायत पाठ्यक्रम निर्माण समितिका संयोजक रामकृष्ण दुवाल, सदस्यहरु सूर्य भण्डारी तथा चरण केशरी श्रेष्ठ धन्यवादका पात्र हुनुहुन्छ । पाठ्यक्रम बनाउन गरिएको सुझाव संकलनदेखि आवश्यक तयारीको लागि भूमिका निर्वाह गर्ने सम्पूर्ण महानुभावहरु पनि धन्यवादका पात्र हुन् । 

मध्यपुरको पाठ्यक्रममा भूगोल, इतिहास र पर्यावरणलाई पहिलो च्याप्टर तथा स्थानिय नेपालभाषा र नेपाल लिपिलाई दोस्रो बनाइएको छ । त्यस्तै कला, सम्पदा, संस्कार, संस्कृतिलाई तेस्रो र स्थानिय पेशा व्यवसायलाई चौंथो च्याप्टरको रुपमा समावेश गरिएको छ । चार विषय मध्ये स्थानिय नेपालभाषा र नेपाल लिपिको लागि २२ पाठ घण्टी मात्र छुट्याइएको छ ।

यसमा भाषासेवी र भाषाप्रेमी महानुभावहरुले सुरुदेखि नै नेपालभाषाको विषयलाई अनिवार्य गर्नुपर्नेमा ध्यानाकर्षण गराउँदै आएको छ । स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ को परिच्छेद ३ अन्तर्गत काम, कर्तव्य र अधिकारले मातृभाषाको माध्यमबाट आधारभूत र माध्यमिक तहमा शिक्षा दिन पाउने व्यवस्था छ । सोही विषयलाई ध्यानाकर्षण गराउन पाठ्यक्रम निर्माण भइरहेको अवस्थादेखि अहिलेसम्म पटक पटक अनुरोध गरेका छौं । तर यो विषय सुनुवाइ भएको छैन । त्यसैले पुनः यहि पत्रमार्फत तपाइँ तथा पाठ्यक्रम निर्माण समिति तथा जनप्रतिनिधिहरुको आआफ्नो दललाई तपसिल बमोजिमको निवदेन दिएका छौं ।

१) मध्यपुर थिमि नगरपालिकाको नारा ‘हाम्रो कला हाम्रो संस्कृति, मध्यपुर थिमि हाम्रो सम्पत्ति’ हो । त्यसैले कला, संस्कृतिरुपी मध्यपुरको सम्पत्तिको आधार अर्थात स्थानिय मातृभाषा (नेपालभाषा) संरक्षण गर्नको लागि नगरपालिकास्तरले ध्यान दिनुहुन अनुरोध छ । त्यसको लागि संस्थागत र सामुदायिक विद्यालयस्तरमा नेपालभाषा अनिवार्य गरिदिन निवदेन गरेका छौं ।

२) मध्यपुर थिमि नगरपालिकाले कला, संस्कृति, भाषा तथा अन्य स्थानिय मूर्त र अमूर्त सम्पदालाई संरक्षण, सम्बद्र्धन र प्रबद्र्धन गर्नको लागि गुरु योजना प्रस्ताव गरेको छ । सोही गुरु योजनामा स्थानिय भाषा, कला, संस्कृति तथा सम्पदा संरक्षण, सम्बद्र्धन र प्रबद्र्धन गर्नुपर्ने सुझाव उल्लेख गरिए बमोजिम स्थानिय नेपालभाषा संरक्षण गर्ने हाम्रो पनि दायित्व भएकोले यसमा ध्यान दिनुहुन अनुरोध छ । 

३) नेपालको संविधान २०७२ ले नेपालमा बोलिने सबै समुदायका मातृभाषालाई राष्ट्र भाषाको मान्यता दिँदै त्यसलाई स्वतन्त्र रुपमा उपयोग र विकास गर्न पाउने तथा शिक्षा लिन पाउने व्याख्या गरेको छ । साथै नेपाल संघीय व्यवस्थामा गइसकेको सन्दर्भमा स्थानिय सरकारले आआफ्नो क्षेत्रभित्र रहेका जाती, भाषा, संस्कृति, सभ्यता तथा सम्पदालाई संरक्षण र सम्बद्र्धन गर्ने अधिकार पाएको छ । बहुसंख्यक जनताले बोल्ने एक वा एकभन्दा बढी राष्ट्र भाषालाई प्रदेश सरकारले समेत कानुन बनाइ लागु गर्नसक्ने अधिकार दिएको छ । त्यस्तै स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ को परिच्छेद ३ अन्तर्गत गाउँपालिका तथा नगरपालिकाको काम, कर्तव्य र अधिकारको बुँदा ‘ज’ मा मातृभाषाको माध्यमबाट संस्थागत र सामुदायिक विद्यालयस्तरीय आधारभूत र माध्यमिक तहमा शिक्षा दिन पाउने व्यवस्था छ । त्यसैले विद्यालयस्तरमा नेपालभाषा अनिवार्य गर्नुहुन अनुरोध छ । 

४) संघीय सरकारले पालिकालाई सशक्त बनाउन प्रत्यायोजन गरेको अधिकारलाई काठमाडौं महानगरपालिकाले भरपूर उपयोग गरी नेपालभाषाको विषयलाई पाठ्यक्रममा अनिवार्य लागू गर्दै स्थानिय भाषा संरक्षणसँगै स्थानियबासीको क्षमता विकास गरी रोजगारी सिर्जना गरेको हामीसँग नजीर छ । काठमाडौं महानगरपालिका र नगरपरिषद्ले आफ्नो अधिकार प्रयोग गरी उक्त मातृभाषा÷स्थानिय विषयलाई शिक्षकको कोटा व्यवस्था गरी संस्थागत र सामुदायिक विद्यालयहरुमा लागू गर्ने निर्णय गरी स्थानिय भाषा (नेपालभाषा) संरक्षणको पहल गरेको छ । मध्यपुर थिमि नगरपालिका नेवाः समुदायको बाहुल्य भएको क्षेत्र हो । नेवाः समुदाय नेपाल मण्डलका आदिवासी र काठमाडौं उपत्यकाका मूलबासी भएको सन्दर्भमा यहाँको सभ्यता, संस्कृति, सम्पदालाई सबै विद्यार्थीहरुले अध्ययन र जानकारी राख्नु वान्छनीय छ । त्यसैले आगामी शैक्षिक सत्रदेखि नै लागू हुनेगरी पाठ्यक्रम, पाठ्यपुस्तक तथा शिक्षक कोटा निर्धारण गरिदिनुहुन अनुरोध छ । 

५) आइएलओ १६९ जेनेभा महासन्धिलाई नेपालले समर्थन गरेको सन्दर्भमा आदिवासीहरुले आआफ्नो मातृभाषा प्रयोग गर्ने गराउने अधिकार सुनिश्चित गरिएको छ । यसलाई पालिकास्तरको स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐनले सम्बोधन गर्नसक्ने अधिकार दिएको हुनाले यो विषयमा ध्यान दिन अनुरोध छ ।

६) मध्यपुर थिमि नगरपालिकामा सक्रिय रहेका विभिन्न नगरस्तरीय पार्टी कमिटीका जनप्रतिनिधिहरुले अन्तर्राष्ट्रिय कानुन, ०७२ साल जारी गरिएको नेपालको संविधान, स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ लाई आत्मसाथ गरी नगरपालिकाको नारालाई सार्थक तुल्याउने क्षेत्रमा प्रतिबद्धता जाहेर गरी विद्यालयस्तरीय पाठ्यक्रममा अनिवार्य नेपालभाषा लागू गराउने अपेक्षा गर्दछौं ।

संयोजक

कृष्णकाजी मानन्धर (केके मानन्धर)

नेपालभाषा संरक्षण अभियान, मध्यपुर

९८५१०८६५६३

मितिः ११४१ तछलाथ्व चतुर्थी

२०७८ जेठ ३१ गते, सोमबार

श्री मदनसुन्दर श्रेष्ठजु

प्रमुख मध्यपुर थिमि नगरपालिका

भक्तपुर

मूखँः स्थानिय पाठ्यक्रमय् नेपालभाषा विषय अनिवार्य यायेगु सम्बन्धय् ।

उपरोक्त सम्बन्धय् मध्यपुर थिमि नगरपालिकां स्थानिय संस्थागत व सामुदायिक ब्वनेकू तगिंया पाठ्यक्रम दयेकाः निदँ थुखय्निसें लागू यानाच्वंगु हनेबहःगु विषय खः । थुकियात मध्यपुर थिमि नगरपालिकां शिक्षा क्षेत्रय् चूलाकूगु उपलब्धिया कथं कायेमाः । थुकिया नितिं छिनाप पाठ्यक्रम निर्माण समितिया कजि रामकृष्ण दुवाल, दुजः सूर्य भण्डारी अले चरण केशरी श्रेष्ठपिन्त सुभाय् देछानाच्वना । पाठ्यक्रम दयेकेत मुंकूगु छ्यातानिसें माःकथंया तयारीया नितिं भूमिका म्हितूपिं सकलें भाजुमय्जुपिन्त न सुभाय् दु । 

मध्यपुरया पाठ्यक्रमय् भूगोल, इतिहास व पर्यावरणयात न्हापांगु च्याप्टर अले स्थानिय नेपालभाषा व नेपाल लिपियात निगूगु दयेकातःगु दु । अथेहे कला, सम्पदा, संस्कार, संस्कृतियात स्वंगूगु अले स्थानिय पेशा व्यवसाययात प्यंगूगु च्याप्टरय् दुथ्याकातःगु दु । प्यंगू विषय मध्ये स्थानिय नेपालभाषा व नेपाल लिपिया नितिं २२गू पाठ घण्टी जक फ्यानातःगु दु ।

थुकिइ भाषासेवी व भाषाप्रेमी भाजुमय्जुपिन्सं सुरुनिसें हे नेपालभाषाया विषययात अनिवार्य यायेमाःगुलिइ ध्यानाकर्षण याकावःगु दु । स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ या परिच्छेद ३ अन्तर्गत काम, कर्तव्य व अधिकारं मातृभाषाया माध्यमं आधारभूत व माध्यमिक तगिंमय् शिक्षा बिइदइगु  व्यवस्था दु । थ्वहे विषययात ध्यानाकर्षण याकेगु नितिं पाठ्यक्रम दयेकाच्वंगु ईलंनिसें आःतक तारन्ताः इनाप यायेधुनागु जुल । तर थ्व विषय सुनुवाइ जूगु अवस्था मदुनि । अथेथुयाः हाकन थ्वहे पौपाखें छि, पाठ्यक्रम निर्माण समिति अले नगरपरिषद्य् ब्वति दुथ्याःपिं जनप्रतिनिधिपिनिगु दलयात तकं निवदेन बियागु जुल ।

१) मध्यपुर थिमि नगरपालिकाया नारा ‘हाम्रो कला हाम्रो संस्कृति, मध्यपुर थिमि हाम्रो सम्पत्ति’ खः । अथेजुयाः कला, संस्कृतिरुपी मध्यपुरया सम्पत्तिया लिधंसा अथेधइगु स्थानिय मातृभाषा (नेपालभाषा) संरक्षण यायेत नगरपालिकास्तरं ध्यान बीत इनाप यानाच्वना । उकिया नितिं संस्थागत व सामुदायिक ब्वनेकू तगिंमय् नेपालभाषा अनिवार्य यानाबीत इनाप यानाच्वना ।

२) मध्यपुर थिमि नगरपालिकां कला, संस्कृति, भाषा अले मेमेगु स्थानिय मूर्त व अमूर्त सम्पदायात संरक्षण, सम्बद्र्धन व प्रबद्र्धन यायेगु ताः तयाः गुरुयोजना प्रस्ताव याःगु दु । वहे गुरु योजनाय् स्थानिय भाषा, कला, संस्कृति व सम्पदा संरक्षण, सम्बद्र्धन अले प्रबद्र्धन यायेमाःगु छ्याता न्ह्यथंकथं स्थानिय नेपालभाषा संरक्षण यायेगु झीगु न दायित्व जूगुलिं थुकिइ ध्यान बीत इनाप यानाच्वना । 

३) नेपालया संविधान २०७२ नेपालय् ल्हाइगु सकलें समुदायया मातृभाषायात राष्ट्र भाषाया मान्यता ब्यूसें उकियात स्वतन्त्र कथं छ्यलेदयेमाःगु व विकास यायेदयेमाःगुनिसें शिक्षा काये दयेमाःगु व्याख्या यानातःगु दु । अथेहे नेपाल संघीय व्यवस्थाय् वनेधुंकूगु सन्दर्भय् स्थानिय सरकारं थःथःगु क्षेत्रदुनेया जाती, भाषा, संस्कृति, सभ्यता व सम्पदायात संरक्षण व सम्बद्र्धन यायेगु अधिकार चूलाकूगु दु । बहुसंख्यक जनतां ल्हाइगु छगू वा छगू स्वयां उप्वः राष्ट्र भाषायात प्रदेश सरकारं तकं कानुन दयेकाः लागू यायेफइगु अधिकार दु । अथेहे स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ या परिच्छेद ३ अन्तर्गत गाउँपालिका व नगरपालिकाया काम, कर्तव्य व अधिकारया बुँदा ‘ज’ लय् मातृभाषाया माध्यमं संस्थागत व सामुदायिक ब्वनेकू तगिंमय् आधारभूत व माध्यमिक तगिंमय् शिक्षा बीदइगु व्यवस्था दु । अथेजुयाः ब्वनेकू तगिंमय् नेपालभाषा अनिवार्य यायेत अनुरोध यानाच्वना । 

४) संघीय सरकारं पालिकायात सशक्त यायेत प्रत्यायोजन याःगु अधिकारयात येँ महानगरपालिकां भरपूर उपयोग यानाः नेपालभाषाया विषययात पाठ्यक्रमय् अनिवार्य लागू याकूसें स्थानिय भाषा संरक्षणनाप स्थानियबासीया क्षमता विकास यानाः लजगाः ब्वलंकूगु झीनाप नजीर दु । येँ महानगरपालिका व नगरपरिषदं थःगु अधिकार छ्यलाः मातृभाषा÷स्थानिय विषययात शिक्षकया कोटा व्यवस्था यानाः संस्थागत व सामुदायिक ब्वनेकू तगिंमय् लागू यायेगु निर्णय यानाः स्थानिय भाषा (नेपालभाषा) संरक्षणया पहल याःगु दु । मध्यपुर थिमि नगरपालिका नेवाः समुदायया बाहुल्य दुगु क्षेत्र खः । नेवाः समुदाय नेपाल मण्डलया आदिवासी अले स्वनिगःया मूलबासी जूगु ल्याखं थनया सभ्यता, संस्कृति, सम्पदायात सबलें विद्यार्थीतय्सं अध्ययन यानाः जानकारी तयेगु वान्छनीय जू । अथेजुयाः वइगु शैक्षिक सत्रनिसें लागू जुइकथं पाठ्यक्रम, पाठ्यपुस्तक व शिक्षक कोटा निर्धारण यायेत इनाप यानाच्वना । 

५) आइएलओ १६९ जेनेभा महासन्धियात नेपालं समर्थन याःगु सन्दर्भय् आदिवासीतय्गु थःथःगु मातृभाषा छ्यलेगु अधिकारयात सुनिश्चित याःगु दु । थुकियात पालिकास्तरया स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐनं सम्बोधन यायेफइगु अधिकार बियातःगु हुनिं थ्व विषयलय् ध्यान तयेत इनाप यानाच्वना ।

६) मध्यपुर थिमि नगरपालिकाय् सक्रिय दुगु थीथी नगरस्तरीय पार्टी कमिटीया जनप्रतिनिधिपिन्सं  अन्तर्राष्ट्रिय कानुन, ०७२ सालय् जारी जूगु नेपालया संविधान, स्थानिय सरकार सञ्चालन ऐन २०७४ यात आत्मसाथ यानाः नगरपालिकाया नारायात सार्थक यायेत बचं ब्यूसें ब्वनेकू तगिंया पाठ्यक्रमय् अनिवार्य नेपालभाषा लागू याइगु अपेक्षा यानाच्वना ।

कजि

कृष्णकाजी मानन्धर (केके मानन्धर)

नेपालभाषा संरक्षण अभियान, मध्यपुर

९८५१०८६५६३

 हरिसुन्दर लाखे श्रेष्ठको ‘भगवान खः मांबा’ बोलको म्युजिक भिडियो लोकार्पण

२३ फागुन, केके मानन्धर

हरिसुन्दर लाखे श्रेष्ठको ‘भगवान खः मांबा’ बोलको म्युजिक भिडियोलाई एक कार्यक्रमकाबीच प्रिमियर गरिएको छ । नेपालभाषाको ‘भगवान खः मांबा’ले आमाबुवा नै हाम्रा भगवान हुन् भन्ने अर्थ दिन्छ । थिमि बैंक्वेटमा आयोजित कार्यक्रममा मध्यपुर थिमि नगरपालिकाका मेयर मदनसुन्दर श्रेष्ठले म्युजिक भिडियो लोकार्पण गर्नुभएको हो ।कार्यक्रममा मेयर श्रेष्ठले तेलुगू भाषामा निर्माण भएको गीतले अन्तर्राष्ट्रिय पुरस्कार जितेको स्मरण गर्दै भाषाविशेषको गीतमा परिधि निर्धारण नहुने बताउनुभयो । हुनपनि दक्षिण भारतको आन्ध्र प्रदेश र तेलंगाना राज्यमा बोलिने द्रविड़ भाषा समूहको तेलुगूमा निर्माण भएको सो गीतलाई अन्य भाषामा अनुवाद गरिएको थियो । सांगीतिक अभिव्यक्तिलाई जुनसुकै समुदाय, वर्ग र भाषामा बनाएर अन्तर्राष्ट्रियकरण गर्न सकिने उहाँको भनाइ थियो । ‘अब आमाबुवाप्रति समर्पित गरेर बनाइएको हरिसुन्दर लाखे श्रेष्ठको गीतलाई भाइरल बनाउनुपर्छ । यसमा सिंगो नगरपालिकाले सहयोग गर्छ ।’ मेयर श्रेष्ठको आश्वासन थियो ।

गीतमा टिप्पणी गर्दै वरिष्ठ संगीतकार सुवासचन्द्र ढुंगेलले गीतको मुखरा र अन्तरालाई छन्द र शब्द गनेर निर्माण गर्न सकिने बताउनुभयो । भगवान खः मांबा बोलको गीतमा यी दुइटै संयोजन भएर उत्कृष्ट रचना हुनपुगेको ढुंगलले दाबी गर्नुभयो । ‘आँखा चिम्लेर गीत सुन्दा जति आनन्द आउँछ, त्यहिँबाट गीतको रचनालाई मूल्यांकन गर्नसकिने उदाहरण दिनुहुँदै आज लोकार्पण गरिएको गीत पनि सोही दर्जाको रहेको छ ।’ वरिष्ठ संगीतकार ढुंगेलले भन्नुभयो ।

त्यस्तै, वरिष्ठ साहित्यकार तथा प्राज्ञ ध्रुव मधिकर्मीले लोकार्पण गरिएको गीतले विचलन आइसकेको हाम्रो समाजमा आमाबुवाप्रतिको कर्तव्यबोध गराउने दाबी गर्नुभयो । पश्चिमा संस्कारले गाँजेको हाम्रो समाजमा आमाबुवाप्रतिको दायित्व बिर्सिएका सन्ततीलाई पूर्खाप्रतिको कर्तव्य निर्वाह गर्नुपर्ने सन्देश दिने उहाँको भनाइ थियो ।
कार्यक्रममा हाँस्य सम्राट मदनकृष्ण श्रेष्ठलाई ‘कला दीर्घसेवा सम्मान’ तथा वरिष्ठ संगीतकार रत्न (बेहोसी) बज्राचार्यलाई ‘संगीत दीर्घसेवा सम्मान’ दिइएको थियो । आमाबुवाप्रतिको दायित्वबोध गराउने आसयसहितको गीत लोकार्पण कार्यक्रममा नगरका सय वर्षिय जेष्ठनागरिक पुरुष ज्ञानलाल श्रेष्ठ र एक सय तीन वर्षिय जेष्ठनागरिक महिला कृष्णमाया चक्रधरलाई अभिनन्दन गरिएको थियो ।
दीवंगत भइसकेका आमाबुवाप्रति समर्पित गरेर लाखे श्रेष्ठले रचना गरी गाउनुभएको गीतलाई मध्यपुर योग साधना केन्द्रले निर्माण गरेको हो । वरिष्ठ संगीतकार रत्न (बेहोसी) बज्राचार्यले संगीत दिनुभएको गीतलाई सुरेन्द्र श्रेष्ठले एरेन्ज गर्नुभएको हो ।
युवा निर्देशक प्रदीप खड्गीको निर्देशनमा बनेको म्युजिक भिडियोमा हाँस्य सम्राट मदनकृष्ण श्रेष्ठले बुवाको भूमिकामा कलाकारिता प्रस्तुत गर्नुभएको छ । त्यस्तै कलाकारहरुमा रचना सिंह, यमन श्रेष्ठ, अनु महर्जन, सिजन कायस्थ, साहिल द्वारे, हरिसुन्दर लाखे श्रेष्ठ, रियान श्रेष्ठ, रोशन भासिमा, सम्यक मानन्धर छन् । शंकर महर्जनको छायांकन र सुरेश ख्वाक श्रेष्ठको सहछायांकन रहेको भिडियोमा स्वस्थानी वैद्यले स्टील फोटोग्राफी गर्नुभएको छ । पोस्टर डिजाइनमा बौचा व मैचाका प्रकाश चित्रकारले सहकार्य गरेका हुन् ।
त्यस्तै, जगतबहादुर श्रेष्ठ (प्रमोद), न्हुछे मानन्धर, विशेश्वर श्रेष्ठ, सिद्धिचरण श्रेष्ठ, गंगाराम मानन्धर, रत्नप्रसाद मानन्धर, चन्द्र श्रेष्ठ, हिरारत्न बज्राचार्य, सुरेन्द्र तुबञ्जा श्रेष्ठ म्युजिक भिडियोका निर्माता हुन् ।

Photo Courtesy: Swasthani Baidhya

म्युजिक भिडियोलाई तपसिल लिंकमा क्लीक गरेर इन्टरटेनमेन्ट नेपाली टिभी युट्यूब च्यानलमा हेर्न सकिनेछ ।

For more photos: